З іх імёнамі звязаны новы, але ўжо такі звыклы для гледачоў перыяд у кінапракаце нашай краіны, як паказ фільмаў розных краін свету на беларускай мове. Менавіта каманда «Кінаконга», базіс якой – Андрэй і Надзея, працуе з перакладамі сцэнарыяў, агучваннем, дамаўляецца на трансляванне фільмаў і робіць яшчэ безліч працы для таго, каб мы ўбачылi і пачулі кіно па-беларуску. У «Алфавіце» Андрэй і Надзея распавялі пра сумеснае жыццё, свае погляды і ўпэўнілі, што кота-сабака існуе.
А – аіст
Надзея: Мы пазнаёміліся, калі я была інструктарам па верхавой яздзе.
Андрэй: Надзея – мой трэнер.
Надзея: Недзе праз год пасля першай сустрэчы мы ўбачыліся ў горадзе. Тады ўжо нармалёва пазнаёміліся. Была вялікая кампанія, і ў нейкі момант прапанавалі гульню: называеш сваё імя – потым яго першую літару і даеш асацыяцыю да яе. Андрэй пачынаў. Ён тады яшчэ размаўляў па-руску. Сказаў: «А – аист».
Андрэй: Пазней, калі мы ўжо былі мужам і жонкай, убачыў, што я запісаны ў яе тэлефоне не «муж», не «каханы», не «Андрэй Іванавіч», а «аіст», прычым на беларускі лад, у сэнсе: не бусел, а аіст.
Б – Бог
Андрэй: Я з тых хрысціян, якія насамрэч вераць. Дзесьці з 7 год я ведў, што Бог існуе, але доўга не хацеў ісці за Ім. У падлеткавым узросце, у юнацтве я шмат што спрабаваў… І хіппі, і будызм, растаманства і наркотыкі – чаго толькi не было. Чаму? Бо падманваў сябе, бо шукаў іншыя шляхі, бо спрабаваў гандлявацца з Ім, каб і «веруючым» быць, і жыць сваім жыццём. Але так не бывае. І праз пэўныя сітуацыі ў жыцці я зрабіў выбар. Аднойчы проста сказаў: «Маё жыццё – у Тваіх руках».
Хрыстос – прычына, чаму я раблю тое, што раблю. Некаторыя лічаць, што Бог хоча падпарадкавання. Але ў Бібліі Ён у першую чаргу заклікае: «Шукайце мяне»… І калі шукаеш, то астатняе прыходзіць.
Я памятаю, як сцебаліся людзі над былым прэзідэнтам Джорджам Бушам-малодшым, калі ён казаў, што размаўляе з Богам. Але гэта норма для хрысціяніна – шукаць Бога, размаўляць з Ім, імкнуцца чуць Яго голас. Праблема, калі ты лічыш, што хрысціянін, але гэта табе няважна.
На мой погляд, існаванне Бога, пошук сэнса жыцця – самыя галоўныя пытанні. І любы чалавек павінен паспрабаваць сумленна адказаць сабе: хто я такі? Навошта я тут? Што са мной будзе? Адкуль і куды прыйду? Вельмі важна не хаваць галаву ў пясок, а шчыра шукаць адказ. Мяне гэтыя пошукі прывялі да Хрыста.
Я не разумею, як людзі могуць не думаць пра сэнс жыцця. Гэта пытанне не вузкарэлігійнае, яно ўнутры любога чалавека. На працягу года-двух я запытваў у людзей на вуліцы: «Навошта вы жывяце? У чым сэнс вашага жыцця?» І 90% з іх адказвалі, што ніколі пра гэта не думалі. Казалі: «Вельмі свежая думка…» Для мяне гэта – шок. Гэта ж самае важнае!
В – Вялікдзень
Андрэй: Гэта галоўнае свята, самае крутое разам з Калядамі. Адзін з нашых любімых фільмаў, пра які мы кажам заўсёды і даўно хочам агучыць, – мульцік «Прынц Егіпта». Ён пра выхад габрэяў з Егіпта, якому прысвечаны Песах, у нас гэта – Вялікдзень. А другая стужка, якую мы агучылі і абавязкова пакажам у кінатэатрах, класіка кінематографа, фільм, які ўзяў найбольш «Оскараў», – «Бэн-Гур», таксама пра Вялікдзень. Конрад Адэнаўэр сказаў: «Калі Хрыстос не жывы сёння, тады ў света зусім няма ніякай надзеі. Толькі факт уваскрэсенне дае надзею на будучыню».
Д – дарога
Андрэй: Я шмат вандраваў аўтаспынам, праехаў каля 50 тысяч кіламетраў – гэта называецца экватар. Вандраваць – мой спосаб адпачынку. У кагосьці – залезці ў норку і зашыцца там, а ў мяне – з’ехаць кудысьці. Фільм «Таемнае жыццё Уолтара Міцці», які мы плануем у 2018 годзе агучыць, якраз пра тое, як чалавек усё жыццё сядзеў за пісьмовым сталом, а потым узяў і з’ехаў. Гэта перыядычна дапамагае. Галоўнае, каб вандроўкі не ператварыліся ва ўцёкі ад самаго сябе. У вандроўках можна шмат чаго здабыць і нават шмат каму дапамагчы.
Мой пастар сказаў, што я нагадваю персанажа з кніжкі пра мумі-троляў – Снусмумрыка, які заўсёды вандраваў. Карацей – валацуга, я гэта ўспрымаю кампліментарна. Калі мы пазнаёміліся з Надзеяй, яе гэта ва мне раздражняла. Мяне б таксама гэта раздражняла. Напрыклад, мы дамаўляліся на сустрэчу, яна мне тэлефануе ў гэты ж дзень, пытаецца, дзе я. А я кажу: «Прабач, я тут падумаў, што было б добра куды-небудзь зганяць. Я зараз у Варшаве».
Надзея: Далей была страшная помста – я з’ехала вучыцца ў Нідэрланды.
Е – (анці)Елкі
Андрэй: У мяне ёсць такое клішэ: заўсёды, калі распавядаю пра тое, як мы выбіраем фільмы, я прыводжу адмоўны прыклад. Калі пытаюцца, чаму мы вырашылі займацца кіно, я кажу, што хацелася, каб у кінатэатрах ішлі добрыя фільмы. І звычайна як негатыўны прыклад прыводжу «Елкі». Не таму, што гэта найгоршы фільм у свеце, а проста яны бясконцыя і, здаецца, што там з фільма ў фільм адзін і той жа сюжэт. «Елкі» – гэта прыклад бязлітаснага і безсэнсоўнага атрымання бабла.
Рэжысёр Луі Псiхойос назваў кінематограф «зброяй масавага стварэння». Гэта нешта, што можа ацаляць душы людзей, што можа змяняць свет. Раней гэта былі кнігі, цяпер – з большага кінематограф. Любы фільм – гэта нейкая ідэя, нейкая прапаганда.
У нас супрацоўніцы кінатэатра «Масква» пераходзяць на беларускую мову. Яны мне дзякуюць за кожны фільм, які паказваем. Як быццам мы штосьці зрабілі неверагоднае, прычым самае цікавае, што яны раней глядзелі некаторыя з тых фільмаў, якія мы агучылі, і ніколі не думалі, што кіно пра тое, пра што мы распавядаем перад паказамі. І я бачу, што яны катарсіс перажываюць.
Як можна вось гэтую сферу ператварыць у зашыбанне бабла, хаця кіно можа мяняць чалавека, рабіць яго лепшым? Гэта зараз самы эфектыўны спосаб уплыву.
У маім ідэальным свеце людзі, якія займаюцца бізнесам, нейкай справай, думаюць, навошта яны гэта робяць, і вераць у тое, што яны робяць.
Ж – жывёла
Надзея: Мы ў мінулым годзе завялі дамашнюю жывёлу – котку пароды корніш-рэкс. Знаёмыя падзяліліся на два лагера: адныя лічаць, што яна жудасна непрыгожая, лысая, жахлівая. Корніш-рэкс – гэта не сфінкс. Астатняя палова лічыць, што яна вельмі прыгожая.
Котка кампанейская, амаль як сабака. Калі я, напрыклад, сяджу да ночы i працую, яна сядзіць са мной за сталом, засынае, але ўсё роўна да апошняга побач.
Андрэй: Гэта сабака ў форме коткі. Яна, па-першае, любіць прыносіць апорт, па-другое, яна гаўкае. Нармальныя коткі, напэўна, калі назіраюць за птушкамі, затойваюцца і прыгаюць, а гэтая сядзіць і быццам бы «мя-мя-мя» (Андрэй дэманструе гаўканне коткі). Яна не мяўкае, я менавіта падвяквае.
Надзея: І яна балбатлівая.
Андрэй: Яна вельмі любіць размаўляць. Прычым з перыядычнасцю дзіву даешся, наколькі яна інтанацыйна дакладна трапляе ў нашую размову. Яна адказвае… становіцца нават страшнавата.
Калі так ужо казаць, па характару ёсць людзі-каты і людзі-сабакі. Я – сабака, а Надзея, дакладна, – котка. І котка ў нас – гэта кота-сабака. Надзея брала котку і думала, што гэта будзе такая спакойная, прыстойная, шляхетная жывёліна, а яна аказалася шалёным сабакам, які віляе хвастом ва ўсе бакі і хоча размаўляць.
О – Орша
Андрэй: Да таго як займацца кіно, я ладзіў баі падушкамі. Тады на мітынгі ніякія не збіраліся. І ў нас было легальна дазволенае мерапрыемства, туды прыйшлi некалькі сотняў чалавек. Была якраз гадавіна бітвы пад Оршай. На наступны год, у 2010-м, мы ладзілі мерапрыемства да 600-годдзя бітвы пад Грунвальдам, але дазвол нам вырашылі не даваць.
Праўда, мы ўсё роўна арганізавалі бой, прыйшлі каля тысячы чалавек, удзельнічалі дзеці, школьнікі. Прыехала міліцыя і сказала, што бой падушкамі перанеслі ў іншае месца, заходзьце ў аўтобус, мы вас давязем туды, і павезлі людзей у РАУС. Надзею таксама затрымалі, але і адпусцілі адразу. Тады гэта была нерэальная дурасць, затрымліваць людзей за бой падушкамі. Памятаю, у The Guardian пра гэта было фота дня і яшчэ ў некаторых сусветных газетах нататкі.
Асноўная мэта баёў – паказаць, што пытанні можна вырашаць не зброяй, а падушкамі. І гэта яшчэ было да ўсякіх войн, якія побач з намі. «Перекуем мечи в подушки» – вось такі ў нас быў міралюбівы лозунг. Мне здаецца, што гэта было крута.
У – універсітэт
Надзея: Я вучылася ў Нідэрландах, атрымала бізнес-адукацыю. Мы падалі дакументы, мяне прынялі, і толькі праз нейкі час я зразумела, што ў іх ёсць акадэмічныя ўніверсітэты, як наш БДУ, напрыклад, і штосьці паміж каледжам і ўніверсітэтам – куды, як высветлілася, я паступіла. Для мяне гэта было не вельмі прыемным сюрпрызам. Некалькі месяцаў думала пераводзіцца ў іншы ўніверсітэт, шукала розныя варыянты, але па выніку ўсё роўна засталася. У мяне было чатыры курсы, я іх скончыла за два з паловай гады.
Пазней даведалася, што трапіла ў горад, які знаходзіцца ў самай веруючай частцы Нідэрландаў. Прыехаўшы абсалютна не веруючай, там я прыйшла ў царкву і да Бога. Я вельмі шмат ездзіла па Нідэрландах, была ў вялікіх і маленькіх гарадах, шмат бачыла, таму, калі мне хтосьці расказвае пра «распусную Галандыю», я ведаю, што гэта няпраўда.
Андрэй: Я вучыўся ў трох універсітэтах, у мяне дзве няскончаныя вышэйшыя адукацыі. Я неяк патэлефанаваў Надзеі, яна яшчэ тады была ў Нідэрландах, і запытаў: «Надзея, якую зорку з неба табе дастаць, каб ты згадзілася стаць маёй жонкай?» Надзея сказала: «Здай на правы і паступі ва ўніверсітэт». І я паступіў, скончыў універсітэт за два гады экстэрнам. Ніколі не думаў, што паступлю на філалогію, да гэтага былі піяр і гісторыя. Але па факту для таго, чым зараз займаюся, можа, яно і не кепска. А на правы з дзевятага раза здаў.
Ш – Шабаны
Андрэй: У «Хроніках Нарніі: Леў, Вядзьмарка і гардэроб» героі кажуць «мы з Фінчлі» – гэта раён Лондана. Перакладчык так і напісала, а рэдактар выправіў на «мы з Лондана». У нас была «вайна» на гэтую тэму, я казаў, што гэта тое самае, калі б у нас сказалі «мы з Курасоўшчыны» або «мы з Шабаноў». Але Надзея сказала: «Не». І мы пераклалі: «мы з Лондана».
Дарэчы, Шабаны – гэта сур’ёзная тэма, мяркую, што там не так страшна, як падаецца. Там, дзе я рос, на Каменнай Горцы, хадзілі біцца раён на раён, і хоць я быў хатнім хлопчыкам, амаль што сам не паўдзельнічаў. Неяк мяне ў ліфце абрабавалі. А зараз нават гопнікі неяк модна апрануты. У пачатку 2000-х, калі я пачаў насіць доўгія валасы, так увогуле… мая знешнасць заўсёды прываблівала скінхэдаў.
Я – Януш
Андрэй: У студзені ў нас нарадзіўся сын – Януш. Я сябе ў ролі таты пакуль абсалютна не ўяўляю. Быць добрымі бацькамі – цяпер галоўная адказнасць для нас з Надзеяй.
Запісала Юлія Ваўчок
Фота: Аляксей Смольскі, з асабістага архіва
